Ahimsa, de rustende koe: Ode aan de koe

Tekst en Beeld: Annelijn Steenbruggen 

Bijna honderd jaar geleden – toen we het grondwater nog ongezuiverd konden drinken en het Europese boerenlandschap bol stond van de bloemen, kruiden, insecten en vogels – voorspelde een groepje landbouwvisionairs dat de intensivering en eenzijdigheid van de landbouw tot grote ecologische problemen zou leiden. Geïnspireerd door de samenhangen en biodiversiteit in de natuur ontwikkelden zij de biodynamische landbouw, een diervriendelijke en natuurinclusieve kringlooplandbouw avant la lettre.

Toekomstige leefkwaliteit

Na de Tweede Wereldoorlog is de reguliere landbouw – gefinancierd door Marshall-hulp en exportsubsidies – in een paar decennia uitgegroeid tot een productiesysteem van monoculturen en megastallen. Betaalbaar voedsel voor iedereen, was de drijfveer, maar de keerzijde blijkt immens: dierenleed, stikstofprobleem, verlies van biodiversiteit, uitgeputte bodems, klimaatverandering, milieuvervuiling, zoönosen en landschapspijn. Problemen die uiteindelijk onze toekomstige voedselvoorziening en leefkwaliteit juist weer in gevaar zullen brengen.

Robuust en wijs

Tegen de stroom in hebben ook de biodynamische boeren hun landbouwmethode verder ontwikkeld. Het is een robuust en wijs landbouwsysteem geworden, waarin dieren zoveel mogelijk buiten lopen, ’s winters in ruime stallen verblijven met stro, daglicht en frisse lucht, regionaal geteeld voer krijgen dat bij ze past en waar ingrepen (zoals onthoornen en ontstaarten) verboden zijn. Op deze bedrijven komen de bovengenoemde problemen niet tot nauwelijks voor. Deze manier van landbouw biedt dus een integrale en positieve oplossing voor een diervriendelijk en duurzaam voedselsysteem voor huidige en toekomstige generaties.

Demeter keurmerk

Maar hoe breng je het positieve geluid van een kleine (maar groeiende) groep biodynamische producenten (die hun producten onder het Demeter keurmerk op de markt brengt) bij een breed publiek over het voetlicht? Hoe inspireer je boeren, burgers en beleidsmakers tot verandering zonder anderen te veroordelen? En hoe kun je de grote, complexe en ongrijpbare vraagstukken – die onze ratio niet meer aankan – in een open dialoog ter sprake brengen?

Onderbuikgevoelens

Stichting Demeter kreeg het antwoord op deze vragen toen beeldend kunstenaar Jantien Mook vorig jaar zomer aanklopte met het idee voor ‘Ahimsa, de rustende koe’. Na ‘The Wheeping Elephant’ en ‘Ode voor het varken’ is ‘Ahimsa, de rustende koe’ het derde dier waarmee Jantien de ontwikkelingen in de samenleving bevraagt door ze in een andere, creatieve context weer te geven. Ze lichten iets uit, openen ons hart en helpen ons om in deze tijd van onrust, onderbuikgevoelens en ongenuanceerdheid weer verbinding te maken met wat wijzelf als waar en waarachtig ervaren.

Reizende koe

Na ruim een jaar plannen maken, fondsen werven en vooral heel hard werken door Jantien Mook en haar vriend Dirk-Jan Schrander is ‘Ahimsa, de rustende koe’ een feit. Sinds medio september zweeft ze boven het zand van IJburg strand, met haar blik over het water, richting de skyline van Amsterdam. ‘Ahimsa’ is een immense sculptuur (3m x 6m x 4m) die op reis gaat. Vanaf nu zal ze telkens voor een periode van een paar weken à maanden in openbare ruimtes verschijnen, zoals parken en pleinen, waar mensen in het voorbijgaan door haar verrast worden en even stilstaan bij haar komst. Rondom ‘Ahimsa’ stimuleert Stichting Demeter een open dialoog tussen boeren, burgers en beleidsmakers over alles wat de koe ons geeft en wat we haar terug dienen te geven voor haar toekomst in het Nederlands landschap. Hiervoor wordt ook een serie podcasts gemaakt, die je kunt beluisteren via: www.stichtingdemeter.nl.